راز تمدن گمشده در دل جنگل؛ بازگشت دوباره قوم فراموش شده چاچاپویا
توسط: تمدن‌های پیشاکلمبی در قاره آمریکای جنوبی هنوز هم پر از راز و شگفتی‌اند. در میان این فرهنگ‌ها، قوم چاچاپویا یکی از اسرارآمیزترین نمونه‌هاست؛ قومی که نامش کمتر شنیده شده اما آثار به‌جامانده‌اش در عمق جنگل‌های انبوه پرو، به‌تدریج پرده از گذشته‌ای باشکوه برمی‌دارد. باستان‌شناسان در سال‌های اخیر با استفاده از پیشرفته‌ترین فناوری‌های روز، موفق شده‌اند بخش‌های ناشناخته‌ای از این تمدن را کشف و مستند کنند.
استفاده از فناوری لیدار برای رمزگشایی از یک سکونتگاه گمشده
باستان‌شناسان با بهره‌گیری از فناوری لیدار توانستند دقیق‌ترین نقشه‌ای را که تاکنون از یک سکونتگاه مربوط به تمدن چاچاپویا به‌دست آمده، تهیه کنند. لیدار که یک تکنولوژی اسکن لیزری با دقت بسیار بالاست، امکان نفوذ به لایه‌های متراکم پوشش گیاهی را فراهم می‌کند.
این فناوری نه‌تنها موانع فیزیکی را حذف می‌کند، بلکه به پژوهشگران امکان می‌دهد که بدون آسیب به ساختارهای باستانی، آن‌ها را با جزئیاتی بی‌نظیر شناسایی کنند. تصاویر و داده‌هایی که لیدار فراهم کرده، انقلابی در درک ما از معماری و ساختارهای زیستی قوم چاچاپویا ایجاد کرده است.
چاچاپویا؛ مردمان جنگل های ابری
تمدن چاچاپویا که در نواحی جنگلی و مرتفع شرق رشته‌کوه آند سکونت داشتند، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود همواره در پرده‌ای از ابهام باقی مانده‌اند. آنان در مناطق مرطوب و کوهستانی بین آمازون و آند زندگی می‌کردند که دسترسی به آن حتی امروز نیز دشوار است.
- نام «چاچاپویا» در زبان محلی به‌معنای «مردمان مه‌آلود» یا «اهالی جنگل‌های ابری» است.
- این قوم از حدود قرن نهم میلادی تا اشغال توسط اینکاها در قرن پانزدهم در منطقه سکونت داشتند.
- سبک معماری، نظام تدفین و مهارت در کشاورزی در شرایط دشوار اقلیمی، از ویژگی‌های بارز آنان بوده است.
کشف بیش از صد سازه در منطقه باستانی Gran Pajatén
در جدیدترین پژوهش‌ها، تیمی از بنیاد جهانی آثار تاریخی (World Monuments Fund) بیش از صد سازه جدید و ناشناخته را در محوطه Gran Pajatén، واقع در پارک ملی ریو آبی‌سو در شمال کشور پرو، شناسایی کردند.
این منطقه که بر فراز کوه و در دل جنگل واقع شده، دارای ساختارهای دایره‌ای و برج‌هایی با تزیینات سنگی و نقوش برجسته است. پژوهش‌های اولیه نشان می‌داد که این محل شاید فقط یک پایگاه دفاعی بوده باشد، اما یافته‌های جدید نقش آن را به‌عنوان یک مرکز مذهبی، فرهنگی و راهبردی گسترده‌تر تأیید می‌کنند.
Gran Pajatén؛ قلب فرهنگی قوم چاچاپویا
گرچه کشف اولیه این محوطه به دهه ۱۹۶۰ بازمی‌گردد، اما یافته‌های اخیر نشان می‌دهد که Gran Pajatén نه‌تنها محل زندگی، بلکه نقطه‌ای مرکزی در شبکه زیستی و مذهبی قوم چاچاپویا بوده است.
- این محوطه در مسیر یکی از جاده‌های پیشاکلمبی واقع شده که نشان از ارتباط وسیع این منطقه با سایر سکونتگاه‌های اطراف دارد.
- معماری پیچیده، کاربری آئینی و سنگ‌نگاره‌های بی‌نظیر این محوطه، جایگاه ویژه آن در ساختار اجتماعی و باورهای مذهبی این قوم را نمایان می‌سازد.
- به گفته خوان پابلو دلا پونته برونکه، مدیر پروژه در پرو، این منطقه نه‌تنها مرکز سیاسی و مذهبی، بلکه بخشی از سازمان فضایی قوم چاچاپویا نیز بوده است.
بهره گیری از فناوری های غیرتهاجمی در مستندسازی
یکی از ویژگی‌های برجسته این پروژه، استفاده از ابزارهای غیرمخرب برای بررسی و مستندسازی محوطه بود. به‌جای استفاده از ابزارهای سنتی مانند بیل یا قلم‌مو، پژوهشگران از تکنیک‌هایی نظیر لیدار هوایی، اسکن لیزری زمینی و فتوگرامتری بهره بردند.
- این تکنیک‌ها امکان نقشه‌برداری با دقت بالا، بدون آسیب به سازه‌ها را فراهم می‌کنند.
- اطلاعات جمع‌آوری‌شده در قالب تصاویر سه‌بعدی، مدل‌های واقعیت مجازی و نقشه‌های دیجیتالی، در اختیار عموم قرار گرفته است.
- تنها ۱۰ درصد از داده‌های لیدار پردازش شده‌اند و این نشان می‌دهد که هنوز بخش زیادی از اطلاعات در انتظار تحلیل است.
مرمت و حفاظت از میراث جهانی چاچاپویا
همزمان با ثبت Gran Pajatén در فهرست میراث طبیعی جهانی یونسکو از سال ۱۹۹۰، اقدامات حفاظتی و مرمتی نیز آغاز شده است. باستان‌شناسان و متخصصان حفاظتی، بخش‌هایی از سازه‌ها را تقویت کرده و پوشش گیاهی مخل را پاکسازی نموده‌اند.
- از مخلوط گلی خاص برای تثبیت دیوارهای سنگی استفاده شد.
- مستندسازی دیجیتالی برای حفاظت بلندمدت از محوطه انجام گرفت.
- تور مجازی ۳۶۰ درجه‌ای برای معرفی عمومی این محوطه فراهم شده که نسخه‌ای از آن نیز برای پلتفرم‌های واقعیت مجازی توسعه یافته است.
نتیجه گیری
تمدن چاچاپویا که قرن‌ها در دل مه و جنگل پنهان مانده بود، اکنون با کمک فناوری‌های نوین دوباره در حال ظهور است. پروژه‌های اخیر نه‌تنها بخش مهمی از تاریخ فراموش‌شده آمریکای جنوبی را احیا کرده‌اند، بلکه الگویی برای پژوهش‌های آینده در مناطق دورافتاده و صعب‌العبور ارائه می‌دهند. بدون شک، با تکمیل پردازش داده‌ها و ادامه اکتشافات، هنوز رازهای بسیاری از این تمدن اسرارآمیز در انتظار کشف هستند.
